رنگ و مفهوم آن در نورپردازی

مقدمه

رنگ برای ما احساسی درونی است و هنگامی که نور از یک طول موج خاص (یا فرکانس) یا ترکیبی از طول موجها به شبکیه چشم برخورد می‌کند آن را تجربه می‌کنیم.

برداشتی که ما از رنگ داریم در مغز ما تولید می‌شود. بنابراین رنگ یک خاصیت فیزیکی از ماده یا انرژی نیست. رنگ همچنین از لحاظ روانشناسی و احساسی روی ما اثر می‌گذارد.

شیوه‌ای که ما برای شرح رنگ‌ها و مفهوم آنها به کار می‌بریم، بسیار به پس‌زمینه فرهنگی ما وابسته است و در یک حالت متناوبی از تغییر قرار دارد.

ما در حالت کلی بین هفت یا هشت رنگ متفاوت در محدوده قابل رویتی از نور خورشید تمایز قایل می‌شویم.

در داخل شبکیه چشم انسان سه نوع متفاوت گیرنده‌های رنگی از نوع مخروطی وجود دارد. آنها نسبت به نور قرمز، سبز و آبی حساس هستند.

تمام اختلافات جزیی رنگها از ترکیب این سه رنگ اصلی (قرمز، سبز و آبی) ناشی شده‌است. مدل‌های متفاوتی برای توصیف نمایش رنگها بیان شده است مانند CMYK ,RGB ,HSV CIELab, XYZ  RAL ,Munsellو غیره. هیچیک از این مدل‌ها توجهی به تاثیر حسی از رنگ نداشته‌اند. یک تعداد از تئوریهای رنگ وجود دارد که مشهورترین آنها با ایجاد فرضیه‌ای به وسیله Goethe  به عنوان تناوبی از فرضیه نیوتن ایجاد شد. دیگران مانند Runge ,Itten ,Helmholtz ,Rudolf Steiner , Frieling  آن را توسعه دادند.

 

مفهوم رنگ

همواره دریافت ما از رنگ ناشی از تجربه‌های احساسی و روانی ما می‌باشد که این دلیلی است برای اینکه چرا مفهوم رنگ وابستگی شدیدی به شخصیت، پس‌زمینه فرهنگی و شرایط محیط اجتماع مشاهده کننده دارد. انسان‌ها یاد گرفته‌اند که رنگ یک شی را با اثری که آن دارد (سمی، خوراکی، گرم، سرد و… ) و با تجربه‌های آنان از (خطر، غم، حیات و… ) مربوط سازند.

در خلال این روند ما به گسترش احساسات می‌پردازیم. برای مثال خون همواره به جراحت، درد و پرخاشگری مربوط شده‌است. این اختلافات به طور طبیعی به جامعه و فرهنگ آن مربوط است .

به این نکته باید توجه شود که محتوای این  سایت در حالت کلی بیانگر یک نقطه نظر غربی می‌باشد.

مردم با فرهنگ‌های متفاوت چندین تجربه مشترک از رنگ دارند. برای مثال: خورشید، آسمان، طبیعت (برگ سبز، آسمان آبی، غروب قرمز و… ) ، تیرگی، آتش، خون و غیره.

در این حالت مفهومی از رنگ‌های متفاوت، کم و بیش یکسان است. در ادامه کوشش شده تا مفهومی از رنگ‌های اصلی را صرفنظر از تعابیر فرهنگی آنها شرح دهیم.

قرمز (700nm تا 630،  430  تا 480THz)

رنگی شدیداً احساسی است زیرا ما به وسیله آن به خون و آتش مربوط می‌شویم. سوخت وساز بدن را بالا می‌برد، سرعت تنفس را افزایش می‌دهد و فشار خون را زیاد می‌کند. قابلیت دید بسیار بالایی دارد (باعث جلب توجه ما می‌شود  زیرا به احساسات منفی مربوط شده‌است). قرمز سطوح و تصاویر را به طرف پیش زمینه می‌آورد.

نارنجی (630nm تا 590 ،  480  تا 510THz)

ترکیبی است از انرژی رنگ قرمز و شادی رنگ زرد. در نظر انسان نارنجی یاد آور زبانه آتش است، بنابراین احساسی از گرما می‌دهد. این رنگ به عنوان رنگ گرم به کار برده می‌شود (در ارتباط با آتش) . نارنجی، تولید اکسیژن را  در مغز بالا برده و باعث تحریک فعالیت‌های ذهنی می‌شود. نارنجی می‌تواند برای جلوه بخشیدن به عناصر مهمی از طراحی به کار گرفته‌شود. همچنین می‌تواند تولید اثر متقابل نماید زیرا به عنوان رنگ گرم به کار گرفته می‌شود.

زرد (590nm تا 560، 510 تا 540THz)

رنگی از تابش آفتاب است. ارائه دهنده اثری گرم و تولید کننده انرژی در عضلات است. زرد زیاد می‌تواند یک اثر آشفتگی داشته باشد. زرد برای برجسته‌کردن و جلوه بخشیدن بسیار موثر است. زرد یک رنگ ناپایدار است. زرد کم رنگ به ناپدیدی به سمت سفیدی گرایش دارد، بنابراین همواره به یک رنگ تیره برای مشخص‌کردن آن نیاز‌است.

سبز (560nm تا 490، 540 تا 610THz)

رنگ طبیعت است. آرام بخش‌ترین رنگ برای چشم انسان است: می‌تواند باعث بهبود بینایی گردد. چشم بشر بیشترین حساسیت را در محدوده رنگ سبز- زرد (550nm) دارد.

آبی (490nm تا 450، 610 تا 670THz)

رنگ آسمان و دریاست. آبی اغلب با ژرفا و پایداری پیوند یافته‌است. آبی نتایج سودمندی روی ذهن و بدن دارد. سوخت وساز بدن را آرام می‌کند و به وجود آورنده حس آرامش است. به طور اساسی تجربه ما از آب مثبت است (رفع کننده تشنگی، کمک به رشد گیاهان، خنکی، تمیزی و احساس نرمی و ملایمت) . نیلی یا آبی تیره با دانش، قدرت، راستی و وقار پیوند یافته‌است.

بنفش (450nm تا 400، 670 تا 750THz)

از پایداری رنگ آبی و انرژی رنگ قرمز تشکیل شده است.  بنفش با خرد و دانش، بزرگی، استقلال، خلاقیت، راز و جادو پیوند یافته است. تقریبا 75 درصد افراد در سنین پایینتر از نوجوانی رنگ بنفش را به همه رنگ‌ها ترجیح می‌دهند.

تاثیر نور و رنگ بر سلامتی

دانشمندان علم پزشکی اسنادی به دست آورده‌اند که تاثیرات عوامل مضر سلامتی وقتی که طیف رنگ روشنایی الکتریکی با روشنایی خورشید تطابق نداشته باشد افزایش خواهد یافت. در مورد طیف کامل نور خورشید، یک نور می‌تواند اثر مضر نور دیگر را جبران کند (مثلا UV-B ممکن است سبب سوختگی شود، ولی می‌تواند با تولید ویتامین D باعث بهبود سلامتی بدن گردد که می‌تواند آفتاب سوختگی را درمان کند) . با روشنایی الکتریکی عدم تطابق رنگ اغلب به طور اشتباه به وسیله روشنایی زیاد جبران شده‌است.

این مثال‌ها نشان می‌دهد که ما باید در به کار بردن نور رنگی خیلی دقت کنیم. خصوصا هنگامی که نور رنگی فراهم شده به وسیله منبع الکتریکی در شب هنگامی که نور روز وجود ندارد به تنهایی حضور داشته باشد. این ممکن است واکنشهای حسی را به طور زیادی تحریک کند که شاید اشتباه باشد.

تاثیر نور رنگی روی بهداشت و سلامت ما هنوز احتیاج به آزمایشهای عمیقی دارد. ثابت شده‌است که مقدار زیاد نور و رنگ پس از تاریکی اثرات زیان‌آوری روی سلامتی ما (تولید هورمونها مانند ملاتونین، سروتونین، کورتیزول و بنابراین بر ساعت بیولوژیکی بدن) می‌گذارد.